Posturaal Orthostatisch Tachycardie Syndroom (POTS)

Wat is het?

POTS is een aandoening van het autonome zenuwstelsel waarbij je hartslag abnormaal stijgt zodra je gaat staan of rechtop zit. Het is een vorm van dysautonomie (verstoring van het onbewuste zenuwstelsel) en komt opvallend vaak voor bij mensen met post-covid. Hoewel het niet direct levensbedreigend is, kan het het dagelijks functioneren ernstig beperken.

Bij POTS is er sprake van:

Een toename van de hartslag met minimaal 30 slagen per minuut binnen 10 minuten na opstaan (of 40 bij jongeren).
Geen duidelijke bloeddrukdaling zoals bij klassieke orthostatische hypotensie.
Symptomen die ontstaan of verergeren in staande houding.

Hoe voelt het?

Mensen met POTS ervaren vaak:

Hartkloppingen en een snelle hartslag bij staan of zitten.
Duizeligheid of bijna-flauwvallen.
Bewegingsintolerantie: lang staan of kleine activiteiten veroorzaken een terugslag.
Vermoeidheid en hersenmist.
Misselijkheid, trillen, koud of klam zweet.
Zichtproblemen (zoals wazig of zwart worden voor de ogen).
Lichamelijk onrustig gevoel, angstreacties, paniekgevoelens.

Veel mensen ontdekken pas laat dat ze POTS hebben, omdat de klachten in het begin vaag zijn of worden toegeschreven aan angst of hyperventilatie.

Verschil met ‘gewone’ klachten

De hartkloppingen en duizeligheid bij POTS zijn niet het gevolg van stress of conditieverlies. Ze treden op door een disbalans in het autonome zenuwstelsel. Bij een gezond lichaam wordt de bloeddruk en hartslag automatisch gereguleerd bij houdingsveranderingen. Bij POTS gaat dat mis.

Het verschil zit ook in het houding-afhankelijke karakter van de klachten: symptomen verergeren bij staan en verbeteren vaak (tijdelijk) bij liggen.

Wat helpt wél?

Liggen of benen omhoog leggen bij klachten.
Zout- en vochtinname verhogen (na overleg met arts) om bloedvolume te ondersteunen.
Steunkousen of compressiekleding dragen, vooral rond buik en benen.
Langzaam opstaan en houdingsveranderingen vermijden.
Fysiek bewegen in liggende houding (zoals ligfietsen of aquatherapie).
Lichte, rustige bewegingen om het systeem te trainen zonder overbelasting.

Let op: beweging is alleen effectief als PEM géén grote rol speelt.

Wat werkt juist averechts?

Snelle houdingsveranderingen, zoals plotseling opstaan.
Langdurig staan, zelfs in de rij bij de kassa.
Koffie en alcohol, die de hartslag kunnen verhogen of uitdroging veroorzaken.
Overbelasting door verkeerde training: veel mensen worden slechter van standaard revalidatieprogramma’s.
Te weinig eten of drinken.

Praktische tips

Drink direct na het opstaan een groot glas water met wat zout.
Gebruik een stoel in de douche, vermijd lang staan.
Neem een koeltas of koude doek mee voor je nek bij warmte.
Let op triggers zoals warmte, stress of hormoonschommelingen.
Vraag om een kanteltest of hartslagmeting bij je huisarts of specialist als je vermoedt dat je POTS hebt.

Wetenschappelijke inzichten

Onderzoek laat zien dat POTS vaak optreedt na een virale infectie, zoals COVID-19. Er zijn sterke aanwijzingen dat:

De zenuwen die de bloedvaten aansturen (bijvoorbeeld in benen en buik) minder goed functioneren.
Er auto-immuunprocessen kunnen ontstaan die de zenuwen of receptoren beïnvloeden.
Het bloedvolume verlaagd is of de verdeling ervan verkeerd verloopt.
Er overlap is met ME/CVS en andere vormen van dysautonomie.

Inmiddels wordt POTS erkend als een mogelijke complicatie van post-covid, maar veel huisartsen zijn nog niet goed bekend met het ziektebeeld. Hierdoor blijft diagnose en behandeling soms uit.