Slaapproblemen en stemmingswisselingen bij post-covid

Wat is het?

Veel mensen met post-covid ervaren ernstige slaapproblemen en veranderingen in hun stemming. Slecht slapen en emotionele instabiliteit zijn niet alleen op zichzelf belastend, maar versterken ook andere klachten zoals vermoeidheid, pijn, concentratieproblemen en overprikkeling. De combinatie van deze klachten kan het dagelijks functioneren zwaar beïnvloeden.

Slaapproblemen en stemmingsklachten worden vaak niet direct herkend als onderdeel van post-covid, maar zijn inmiddels goed gedocumenteerde symptomen.

Hoe voelt het?

Slaapproblemen:

Moeite met inslapen: lang wakker liggen, onrustig lichaam.
Vaak wakker worden tijdens de nacht.
Onrustige dromen of nachtmerries.
Heel vroeg wakker worden, zonder uitgerust gevoel.
Niet kunnen uitslapen of een verstoord slaapritme.
Overdag uitgeput, zelfs na een lange nacht slapen.

Stemmingswisselingen:

Somberheid of depressieve gevoelens, soms zonder duidelijke aanleiding.
Sneller geïrriteerd of boos worden.
Emotionele instabiliteit, plotseling huilen of overweldigd raken.
Angstklachten, paniekgevoelens of constante onrust.
Een gevoel van vervreemding of uitzichtloosheid.

Deze klachten kunnen elkaar versterken: slecht slapen maakt je kwetsbaarder voor emotionele schommelingen, en spanningen of zorgen zorgen weer voor slechtere slaap.

Verschil met 'gewone' slaapproblemen of stemmingsklachten

Plotseling ontstaan na een COVID-infectie, ook bij mensen die eerder goed sliepen.
Slapeloosheid zonder duidelijke reden, ondanks vermoeidheid.
Stemschommelingen die niet passen bij eerdere persoonlijkheid of mentale toestand.
Geen verbetering met standaard tips of rust.
Slaap niet verfrissend, zelfs na voldoende uren.

Wat helpt wél?

Voor de slaap:

Een vast ritme: opstaan en naar bed gaan op vaste tijden.
Lichte activiteit overdag, binnen je grenzen, om het dag-nachtritme te ondersteunen.
Slaapomgeving optimaliseren: verduistering, stilte, koelte.
Rustige routine voor het slapengaan, zonder schermen.
Luisteroefeningen of begeleide meditaties voor ontspanning.

Sommigen hebben baat bij:

Melatonine (in overleg met arts).
Lichte druk op het lichaam (zwaartedekens).
Geurtherapie of ademhalingsoefeningen.

Voor stemmingswisselingen:

Erkenning van je gevoelens: je bent niet ‘zwak’ of ‘te gevoelig’.
Structuur aanbrengen in de dag, met haalbare doelen.
Dagboek bijhouden om je stemming en triggers te herkennen.
Milde afleiding zoeken: iets creatiefs, luisteren naar muziek, natuur.
Zoek steun bij lotgenoten, vrienden of een therapeut.

Wat werkt averechts?

Te veel schermtijd voor het slapengaan.
Caféïne, alcohol of zware maaltijden in de avond.
Piekeren in bed – overdag een piekermoment plannen kan helpen.
Dwangmatig positief denken: emoties onderdrukken werkt vaak averechts.
Je isoleren, wat de stemming verder kan verlagen.

Praktische tips

Gebruik een slaapdagboek om inzicht te krijgen in patronen.
Probeer prikkels 's avonds af te bouwen, ook positieve.
Verlaag je verwachtingen: één goede nacht is al winst.
Gebruik oordoppen, slaapmaskers of witte ruis bij overprikkeling.
Accepteer dat je stemming kan schommelen zonder duidelijke reden – dat maakt het niet minder echt.

Wetenschappelijke inzichten

Er is groeiend bewijs dat post-covid het zenuwstelsel en de hormoonhuishouding beïnvloedt, met gevolgen voor slaap en stemming:

Ontregelde stressrespons (o.a. cortisolniveau).
Verstoorde melatonine-aanmaak, wat inslapen moeilijk maakt.
Veranderingen in neurotransmitters, zoals serotonine en dopamine.
Chronische ontsteking in het brein (neuroinflammatie).
Overactivatie van het autonome zenuwstelsel, wat zorgt voor ‘hyperwaakzaamheid’.

Er loopt wereldwijd onderzoek naar het verband tussen post-covid en mentale gezondheid, slaapstoornissen en neurocognitieve effecten. Veel deskundigen pleiten voor integrale zorg die lichaam én geest ondersteunt.